Thiền 12 – Sức tỉnh giác
Sức tỉnh giác xuất hiện sau khi ta Dụng công đúng cách một thời gian, và cũng là sau khi ta tạm đủ phước. Phước và Dụng công đúng cách là hai điều kiện để Sức tỉnh giác xuất hiện. Nếu nói cho đủ về Phước thì ta phải nói cả 3 nền tảng Đạo đức, Công đức, Khí công. Nếu nói về Dụng công đúng cách thì ta phải nói lại từ đầu điều thân đến tận hơi thở. Nhưng bây giờ chỉ nói vắn tắt là Phước và Dụng công đúng cách thôi.
Sau này khi nói về dụng công, ta cũng chỉ nói gọn là Biết toàn thân sát da thịt và Biết hơi thở thế thôi. Còn cái Biết thân vô thường thì xem như đã thấm sâu rồi.
Sức tỉnh giác nào giờ chưa có, chỉ sau thời gian tu tập đúng mới bắt đầu có. Sức tỉnh giác mạnh hay yếu tùy duyên phước và công phu riêng của mỗi người, chứ không phải giống hệt nhau. Có người tu đại một phương pháp nào đó rồi cũng xuất hiện Sức tỉnh giác, nhưng vì không phải là phương pháp đúng, lại không biết vun bồi công đức, nên sau một thời gian Sức tỉnh giác đó mất đi, tâm mờ mịt như cũ.
Có người được Sức tỉnh giác ban đầu yếu, nhưng dụng công đúng, lại vun bồi công đức mãi, nên Sức tỉnh giác tăng dần cho đến khi chứng được Chánh niệm hẳn, bước qua giai đoạn mới hoàn toàn.
Sức tỉnh giác mới có thì thường là yếu, vẫn bị vọng tưởng tranh giành chiếm chỗ, phải vất vả tìm lại hoài. Thậm chí có khi Sức tỉnh giác khá hơn như chưa phải vững chắc, vẫn bị vọng tưởng ăn hiếp mãi. Có thiền sư cảnh báo “Đốn ngộ tuy đồng Phật, đa sinh tập khí thâm, phong đình ba thượng dũng, lý hiện niệm du xâm”. Có Sức tỉnh giác, bị các thiền sư đẩy lên đốn ngộ đồng với Phật, nên chết gần hết người tu. Nhưng vì nhiều đời tập khí sâu, gió dừng sóng vẫn vỗ, sức tỉnh giác hiện ra mà vọng niệm vẫn xâm nhập. Thật ra chỗ này chưa có gì cao siêu, Sức tỉnh giác còn yếu nên vọng tưởng vẫn cạnh tranh lấn át mãi.
Thiền sư Nghĩa Huyền tổ sư của tông Lâm Tế mới khiếp, xuất hiện Sức tỉnh giác xong là vọng tưởng mất sạch luôn. Nghĩa là Sức tỉnh giác của ngài quá mạnh. Ngài thuật lại điều đó trong câu kệ “Kim ngưu tạc dạ tao đồ thán, trực chí như kim bất kiến trung”. Đêm qua trâu vàng đi rơi vào (gặp) đất tro (đất phù sa mịn), nên đến bây giờ mất tích luôn. Chỗ đốn ngộ chứng đạt của ngài rất cao siêu.
Có người xuất hiện được Sức tỉnh giác rồi thì chăm chăm giữ Sức tỉnh giác đó, bỏ công phu Biết toàn thân và Biết hơi thở, nên thời gian sau Sức tỉnh giác yếu lại, có khi mất đứt luôn. Ta phải ghi nhớ rằng, dù cho có Sức tỉnh giác hiện ra, ta vẫn không bao giờ được bỏ cái dụng công gốc, đó là Biết toàn thân và Biết hơi thở.
Có người xuất hiện Sức tỉnh giác ở mức độ khá nên xem thấy vọng tưởng là đối tượng bên ngoài, không cần diệt, chỉ cần BIẾT, là vọng tưởng tan. Người này thích quá, bèn bỏ dụng công gốc, cứ chăm chăm lo canh chừng trên đầu để kịp thời Biết vọng tưởng. Lâu ngày khí lực cạn kiệt, sức khỏe giảm sút, mà Sức tỉnh giác cũng cạn theo. Ta phải ghi nhớ, dù cho có đạt đến mức độ chỉ cần Biết là vọng tưởng tan, thì cũng không được bỏ dụng công gốc là Biết toàn thân và Biết hơi thở, cứ phải Biết toàn thân và Biết hơi thở. Hơi thở thì biết tự nhiên cũng được, hoặc thở theo công thức 1-3-5 cũng rất tốt. Hơi thở vào ít và nhẹ, giữ một chút cho thấm, rồi thở ra chậm chậm.
Cái Sức tỉnh giác ở giai đoạn này còn mong manh lắm, dễ tăng giảm thất thường lắm, nên đừng tự cho mình chứng đắc gì cả.
Những lúc không tọa thiền, phải làm việc và giao tiếp, hành giả phải khéo léo an trú toàn thân để không mất Sức tỉnh giác. Lúc đó thường là không theo dõi hơi thở được, nhưng chỉ cần an trú toàn thân sát da thịt thì Sức tỉnh giác vẫn hiện hữu.
Trong đời sống, phải giữ giới hạnh, đừng làm gì sai, và luôn cố gắng gây tạo công đức lành mãi. Tâm luôn khéo tác ý khiêm hạ, tôn trọng chúng sinh, mong cho ai cũng giác ngộ giải thoát.
SP
